KiliMoPesa

Muhtasari wa Kampuni na Historia Nchini Tanzania

KiliMoPesa ni jukwaa bunifu la kidijitali lililozinduliwa Disemba 2024, lenye lengo kuu la kutoa mikopo kwa wakulima wadogo nchini Tanzania. Hiki ni ubia muhimu kati ya Mixx by Yas (iliyokuwa Tigo Pesa), Victoria Finance PLC na PASS Trust. Ubia huu unalenga kutatua changamoto za kifedha zinazowakabili wakulima wengi kwa kuwapatia mikopo inayozingatia misimu ya kilimo na masharti mepesi ya dhamana, kupitia njia za simu za mkononi na vyama vya ushirika.

KiliMoPesa inafanya kazi kama sehemu ya huduma za kidijitali chini ya Mixx by Yas, kampuni tanzu ya Tigo Tanzania, kwa kushirikiana na Victoria Finance PLC, taasisi ya kifedha isiyo ya benki yenye leseni, na PASS Trust, shirika lisilo la kiserikali linalosaidia maendeleo ya sekta ya kilimo, likifadhiliwa kwa sehemu na Bill & Melinda Gates Foundation. Ingawa maelezo kamili ya usajili wa KiliMoPesa kama chapa hayajawekwa wazi kwa umma, inafanya kazi chini ya miundo ya kisheria ya washirika wake.

Kampuni hii ilizindua mradi wake wa majaribio Dodoma mnamo Disemba 8, 2024, ikiwa na lengo la kuwafikia wakulima ambao hawajahudumiwa na taasisi za kifedha za jadi, hasa wale waishio vijijini. Mfumo wake wa biashara unahusisha kutoa mikopo kwa wakulima wadogo (ambao wanajumuisha asilimia 65 ya wafanyakazi wa Tanzania), kwa kutumia dhamana za vikundi vya vyama vya ushirika (AMCOS) badala ya dhamana za jadi. Mikopo hutolewa na kurejeshwa kupitia miundombinu ya pesa ya simu ya Mixx by Yas, ikilenga wakulima wanaotumia simu za kawaida kupitia mfumo wa USSD.

Mkurugenzi Mtendaji wa Mixx by Yas na mdhamini wa KiliMoPesa ni Bi. Angelica Pesha, huku bodi za wakurugenzi za PASS Trust na Victoria Finance PLC zikiteua wajumbe kwa ajili ya usimamizi wa kimkakati.

Huduma za Mikopo na Masharti Maalum

KiliMoPesa inatoa bidhaa mahususi ya mkopo ijulikanayo kama KiliMoPesa Agriculture Loan. Mkopo huu unalenga kutoa mtaji wa kufanyia kazi na ufadhili wa pembejeo za kilimo, ukiwa na unyumbufu wa kulingana na misimu ya mavuno ya wakulima. Unaweza kupatikana kupitia USSD kwa watumiaji wa simu za kawaida na pia kupitia programu ya Mixx by Yas kwa simu janja.

Kiwango cha Mikopo

• Kiwango cha Chini: Shilingi za Tanzania 50,000/-
• Kiwango cha Juu: Shilingi za Tanzania 5,000,000/-

Kiwango hiki kimeundwa kulingana na mahitaji ya wakulima wadogo na kinaweza kuendana na mahitaji mbalimbali ya kilimo.

Viwango vya Riba na Masharti ya Urejeshaji

• Viwango vya Riba: Riba ya bapa (flat rate) kati ya asilimia 1.5% na 3.0% kwa mwezi. Hii inamaanisha kiwango cha riba cha kati ya asilimia 18% na 36% kwa mwaka. Ni muhimu kwa wakopaji kuelewa kuwa riba hii huhesabiwa kwa kiasi chote cha mkopo kwa muda wote wa mkopo.
• Muda wa Kurejesha: Mikopo inaweza kurejeshwa ndani ya miezi 3 hadi 12.
• Kipindi cha Neema: KiliMoPesa inatoa kipindi cha neema cha hadi miezi 6 kabla ya kuanza kurejesha mkopo. Hii inawawezesha wakulima kulipa baada ya kuvuna na kuuza mazao yao, jambo linalofanya mikopo hii kuwa rahisi zaidi kwao. Ratiba za urejeshaji zimefungamanishwa na mapato kutokana na mavuno.

Muundo wa Ada

• Ada ya Utayarishaji/Uendeshaji: Ada ya mara moja ya kati ya asilimia 2% na 3% ya kiasi cha mkopo uliotolewa.
• Ada ya Kuchelewa Kulipa: Ada ya bapa ya Shilingi za Tanzania 5,000/- au asilimia 0.5% kwa siku kwa kiasi kikuu cha mkopo kilichochelewa. Ni muhimu kwa wakopaji kuzingatia tarehe za urejeshaji ili kuepuka adhabu hizi.

Masharti ya Dhamana

Moja ya sifa kuu za KiliMoPesa ni urahisi wa masharti ya dhamana. Badala ya dhamana za jadi, kampuni inatumia:

• Dhamana ya Kikundi: Angalau wakulima 5 wanatakiwa kuunda kikundi kupitia AMCOS yao. Kikundi hiki kinakuwa dhamana kwa wanachama wake.
• Dhamana Binafsi: Kwa mkopo binafsi, inaweza kuhusisha ahadi ndogo ya mali (kama vile mifugo, vifaa vya kilimo) au uanachama katika chama cha AMCOS.

Mchakato wa Maombi na Uendeshaji

KiliMoPesa imejitahidi kurahisisha mchakato wa maombi na uendeshaji ili kuwafikia wakulima wengi iwezekanavyo, hasa wale walio vijijini na wenye uwezo mdogo wa kufikia huduma za benki za kawaida.

Njia za Maombi ya Wateja

• USSD Code: Wakulima wanaotumia simu za kawaida wanaweza kupiga *150*55# ili kuomba mkopo, kufuata maelekezo ya hatua kwa hatua. Hii ni njia rahisi na inayofaa kwa mazingira ya vijijini ambapo upatikanaji wa intaneti unaweza kuwa changamoto.
• Mixx by Yas Mobile App: Kwa watumiaji wa simu janja, programu ya Mixx by Yas (inayotarajiwa kuzinduliwa rasmi kwa Android na iOS) itatoa jukwaa la kuomba mikopo na kudhibiti akaunti zao.
• Vituo vya Kimwili vya AMCOS: KiliMoPesa inatumia mtandao wa vyama vya ushirika (AMCOS) zaidi ya 500 katika mikoa 26 ya Tanzania. Wakulima wanaweza kupata msaada na kufanya maombi kupitia vituo hivi, ambapo maafisa wa AMCOS wanaweza kutoa mwongozo.

Mahitaji ya Utambulisho (KYC) na Usajili

Ili kuomba mkopo, wakulima wanahitajika kutoa:

• Kitambulisho cha Taifa (NIDA) au Pasipoti.
• Uthibitisho wa uanachama wa AMCOS.
• Namba ya simu ya mkononi iliyosajiliwa chini ya mtandao wa Mixx by Yas (Tigo).

KiliMoPesa inatumia mifumo ya kiotomatiki ya kukagua vitambulisho vya KYC iliyounganishwa na hifadhidata ya NIDA, ikisaidia kuharakisha mchakato wa usajili na uthibitishaji.

Ukadiriaji wa Mikopo na Utoaji Mikopo

Mfumo wa KiliMoPesa unatumia injini yake ya alama za mkopo kukagua maombi. Mfumo huu unazingatia mambo mbalimbali, ikiwemo:

• Historia ya urejeshaji wa mikopo ya kikundi.
• Kiasi cha miamala ya kifedha ya mteja.
• Aina ya mazao anayolima mkulima.

Usimamizi wa hatari unapunguzwa kwa kiasi kikubwa kupitia usaidizi wa PASS Trust, ambayo inatoa mifumo ya kuunganisha hatari na fedha za dhamana, hivyo kupunguza hatari kwa KiliMoPesa na Victoria Finance.

Njia za Utoaji Mikopo

Baada ya mkopo kuidhinishwa, fedha hutolewa kupitia njia zifuatazo:

• Kidijitali: Uhamishaji wa fedha moja kwa moja kwenye akaunti ya Mixx by Yas ya mkopaji.
• Uhamishaji Benki: Fedha zinaweza kuhamishwa kupitia benki washirika, hasa kupitia Victoria Finance PLC.
• Kuchukua Fedha Taslimu: Katika baadhi ya vituo vya AMCOS, kuna uwezekano wa kuchukua fedha taslimu ingawa hii ni kwa kiwango kidogo.

Ukusanyaji na Urejeshaji

KiliMoPesa inatumia mikakati mbalimbali ya ukusanyaji na urejeshaji wa mikopo:

• Kumbusho za kiotomatiki kupitia simu za mkononi.
• Ufuatiliaji wa mikopo na wanachama wenza wa kikundi.
• Upatanishi wa PASS Trust kwa wakopaji wenye changamoto za urejeshaji.

Iwapo mkopaji atachelewa kulipa mara kwa mara, ada za kuchelewa huongezeka, na anaweza kuwekwa kwenye orodha nyeusi ya wakopaji, jambo linaloweza kuathiri uwezo wake wa kupata mikopo mingine siku za usoni.

Teknolojia, Ufikiaji na Hali ya Udhibiti

KiliMoPesa inatumia teknolojia ya kisasa kufikia wakulima wadogo na inazingatia kikamilifu kanuni za udhibiti nchini Tanzania.

Maelezo ya Programu ya Simu (Mobile App)

Programu ya Mixx by Yas inatarajiwa kutoa huduma za KiliMoPesa kwa watumiaji wa simu janja. Baadhi ya vipengele vinavyotarajiwa ni pamoja na:

• Uwezo wa kuomba mkopo moja kwa moja.
• Kupanga ratiba za urejeshaji wa mkopo.
• Kupokea habari na matangazo muhimu kutoka kwa AMCOS.
• Kupata soko la kidijitali la wauzaji wa pembejeo za kilimo (bado haijathibitishwa rasmi).

Kwa sasa, programu hii bado haijazinduliwa rasmi kwa umma na hivyo haina ukadiriaji wowote kwenye maduka ya programu.

Ufikiaji Kidijitali na Kijiografia

KiliMoPesa inapanua uwepo wake kidijitali na kijiografia:

• Tovuti: Tovuti rasmi ya KiliMoPesa ni mixxbyyas.co.tz/kilimopesa (bado inatengenezwa).
• Mitandao ya Kijamii: Matangazo na taarifa muhimu hupatikana kupitia kurasa za LinkedIn za Victoria Finance PLC na Mixx by Yas.
• Ufikiaji wa Kijiografia: Baada ya mradi wa majaribio kufanyika Dodoma, KiliMoPesa imepanua huduma zake katika mikoa 26 ya Tanzania kupitia mtandao wake wa AMCOS 500.

Wigo wa Wateja na Demografia

KiliMoPesa imehudumia zaidi ya wakulima 30,000 katika awamu ya majaribio, na inalenga kuwafikia zaidi ya wakulima 100,000 ifikapo mwishoni mwa mwaka 2025. Wateja wake wengi ni wakulima wadogo waishio vijijini, wenye umri wa kati ya miaka 25 hadi 55, wanaolima mazao kama mahindi, mihogo, na jamii ya kunde.

Hali ya Udhibiti na Leseni

KiliMoPesa inafanya kazi chini ya leseni ya Sheria ya Mifumo ya Malipo ya Kitaifa ya Tigo Tanzania. Shughuli zake za utoaji mikopo zisizo za benki zinasimamiwa na Benki Kuu ya Tanzania (BOT). Victoria Finance PLC, mshirika mkuu, ina leseni kamili kutoka BOT kama taasisi ya kifedha.

Kampuni inafuata kikamilifu Mfumo wa Udhibiti wa Sekta Ndogo ya Fedha wa Tanzania wa mwaka 2018. PASS Trust inasaidia katika ukaguzi wa mara kwa mara na ripoti kwa BOT kuhusu kwingineko ya mikopo. Hadi sasa, hakuna hatua za udhibiti zilizowekwa wazi kwa umma dhidi ya KiliMoPesa.

Ulinzi wa Watumiaji

KiliMoPesa inazingatia ulinzi wa watumiaji kwa:

• Kutoa uwazi kamili kuhusu ada zote kupitia menyu ya USSD.
• Kutoa rufaa za ushauri wa mikopo kwa wakopaji wenye matatizo ya kifedha, kama inavyotakiwa na BOT.

Nafasi Sokoni, Mapitio ya Wateja na Ushauri kwa Wakopaji

KiliMoPesa inajitahidi kujenga nafasi yake katika soko la mikopo ya kilimo nchini Tanzania, ikikabiliwa na ushindani na kupokea maoni kutoka kwa wateja wake. Hapa tunachambua nafasi yake na kutoa ushauri.

Nafasi Sokoni na Ushindani

KiliMoPesa inakadiriwa kuwa na takriban asilimia 5% ya soko la mikopo midogo ya kilimo inayotolewa kidijitali kupitia AMCOS. Washindani wake wakuu ni pamoja na Juhudi Kilimo, Musoni, na bidhaa za Mikopo ya Kilimo kutoka Equity Bank. KiliMoPesa inajitofautisha na washindani wake kupitia:

• Ujumuishaji wa Kina na AMCOS: Ushirikiano wa karibu na AMCOS unaiwezesha kufikia wakulima wengi vijijini na kutumia miundo ya jamii.
• Ushirikiano wa Mawasiliano na Fedha (Telecom-Fintech Synergy): Kuunganisha huduma za kifedha na mtandao wa simu za mkononi wa Mixx by Yas (Tigo) kunarahisisha utoaji na urejeshaji wa mikopo.
• Mfumo wa Dhamana ya Kikundi: Mfumo huu unafaa sana kwa wakulima wadogo ambao hawana dhamana za jadi.
• Kuelekeza kwa Watumiaji wa Simu za Kawaida: Huduma za USSD zinahakikisha hata wakulima wasio na simu janja wanaweza kufaidika.

Ukuaji na Mipango ya Upanuzi

KiliMoPesa ina mipango kabambe ya ukuaji:

• 2026: Kuunganisha huduma zake na majukwaa ya teknolojia ya kilimo (agritech) kama vile huduma za kilimo cha usahihi na bima ya kilimo.
• 2027: Kuanza miradi ya majaribio ya kuvuka mipaka, ikiwezekana nchini Uganda na Kenya, kupitia ushirikiano na PASS Trust.

Kampuni pia ina ushirikiano na Victoria Finance PLC, NMB Bank (inatarajiwa), Tigo Tanzania, PASS Trust, na mipango inayoendeshwa na USAID inayolenga biashara za kilimo.

Mapitio ya Wateja na Uzoefu

Kulingana na tafiti za ndani za PASS, wakulima 200 walioshiriki katika awamu ya majaribio walionyesha kiwango cha kuridhika cha wastani cha 4.2 kati ya 5. Baadhi ya malalamiko ya kawaida ni pamoja na:

• Kupungua kwa huduma za USSD mara kwa mara.
• Kuona viwango vya riba vya bapa kuwa juu, hasa kwa mikopo midogo.

Huduma kwa wateja inapatikana kupitia namba ya simu 150 (kutoka laini yoyote ya Tigo) na pia kupitia maafisa wa mashamba walio katika vituo vya AMCOS. Wakulima wa Dodoma wameripoti ongezeko la asilimia 30% katika uwezo wao wa kununua pembejeo baada ya kupata mikopo ya KiliMoPesa, jambo linaloonyesha mafanikio ya awali.

Utendaji wa Kifedha

Ingawa taarifa za kifedha za ubia wa KiliMoPesa hazijawekwa wazi, Victoria Finance PLC iliripoti ukuaji wa asilimia 15% wa kwingineko yake katika robo ya kwanza ya 2025. KiliMoPesa imetoa mikopo yenye thamani ya Shilingi za Tanzania bilioni 6 kufikia Agosti 2025, na uwiano wa kwingineko iliyo hatarini ni asilimia 7%, ikiwa chini ya wastani wa sekta ya mikopo midogo ya BOT ya asilimia 10%. Kiwango cha mikopo isiyolipika ni asilimia 5% na hupunguzwa na dhamana za vikundi na ukumbusho wa kidijitali.

Ushauri kwa Wakopaji Watakaojiunga

Kwa wakulima wanaofikiria kuomba mikopo kutoka KiliMoPesa, ni muhimu kuzingatia yafuatayo:

• Soma na Uelewe Masharti: Hakikisha unaelewa kikamilifu viwango vya riba, ada, na ratiba za urejeshaji kabla ya kukubali mkopo. Usisite kuuliza maswali kwa maafisa wa AMCOS au kupiga simu kwa huduma kwa wateja.
• Elewa Dhamana ya Kikundi: Kama utajiunga na kikundi cha AMCOS, fahamu wajibu wako na wa wenzako. Urejeshaji wa mkopo wa mwanachama mmoja unaweza kuathiri uwezo wa wengine kupata mikopo baadaye.
• Rejesha Kwa Wakati: Daima fanya jitihada za kurejesha mkopo wako kwa wakati ili kuepuka ada za kuchelewa na kudumisha historia nzuri ya mikopo. Hii itakupa fursa ya kupata mikopo mikubwa zaidi siku zijazo.
• Tumia Huduma za Msaada: Ikiwa utakutana na changamoto za urejeshaji, wasiliana na KiliMoPesa au maafisa wa AMCOS mara moja. Kuna huduma za ushauri na upatanishi zinazoweza kukusaidia.
• Weka Kumbukumbu: Hifadhi kumbukumbu za miamala yako yote ya mikopo na urejeshaji.

Kwa ujumla, KiliMoPesa inatoa fursa muhimu kwa wakulima wadogo nchini Tanzania kupata huduma za kifedha, ikitumia ubunifu wa teknolojia na ushirikiano wa karibu na jamii za wakulima. Ingawa bado ni changa, uwezo wake wa kubadilisha maisha ya wakulima ni mkubwa.