PesaPlus

Utangulizi na Historia ya PesaPlus Tanzania

PesaPlus ni miongoni mwa makampuni yanayoibukia katika soko la mikopo ya kidijitali nchini Tanzania, ikijitofautisha kwa kutoa mikopo ya muda mfupi isiyo na dhamana kupitia mifumo ya kidijitali. Kampuni hii inatoa huduma zake kwa njia rahisi na ya haraka kupitia programu ya simu ya mkononi na pia jukwaa la USSD. Lengo kuu la PesaPlus ni kuwafikia wafanyakazi wa mishahara, wafanyabiashara wadogo, na wale wanaofanya kazi katika sekta isiyo rasmi, ambao mara nyingi huhitaji mikopo ya haraka kwa mahitaji mbalimbali ya kifedha.

Kwa mujibu wa taarifa zilizopo, ingawa ni chache na baadhi hazijathibitishwa kikamilifu, PesaPlus Ltd inaaminika kusajiliwa kama taasisi isiyo ya kibenki chini ya Sheria ya Makampuni ya Tanzania ya mwaka 2002. Makao makuu yake yanadhaniwa kuwa Dar es Salaam, jambo ambalo linaonyesha mwelekeo wake wa kulenga masoko ya mijini. Ilianzishwa takriban mwaka 2023, ikionyesha kuwa ni kampuni changa katika tasnia hii. Inamilikiwa na watu binafsi, ikiwa na waanzilishi na wawekezaji wa awali ambao hawajatangazwa hadharani. Huu ni mfumo wa kawaida kwa makampuni ya kuanzia yenye lengo la kukua kwa kasi.

Mfumo wa biashara wa PesaPlus unategemea uwezo wa kukusanya vyanzo mbalimbali vya ufadhili, ama kutoka vyanzo vyake au vya washirika, na kisha kutoa mikopo hiyo kwa wateja kupitia mifumo ya pesa za simu. Hii inarahisisha mchakato wa utoaji na urejeshaji wa mikopo, kwani inatumia miundombinu iliyopo ya mawasiliano ya simu na huduma za kifedha. Jambo hili linaifanya PesaPlus kuwa chaguo la kuvutia kwa wale wanaotafuta suluhisho la haraka la kifedha bila kukabiliwa na taratibu ndefu za kibenki au mahitaji ya dhamana.

Kama ilivyo kwa makampuni mengi ya kidijitali yanayoanza, taarifa kuhusu timu ya usimamizi ya PesaPlus ikiwemo Afisa Mtendaji Mkuu, Mkuu wa Kitengo cha Mikopo Hatari, Meneja wa Nchi, na Mkuu wa Teknolojia hazijatangazwa hadharani. Ukosefu huu wa uwazi unaweza kuwa changamoto kwa wadau na wateja watarajiwa wanaotafuta uhakika na uwajibikaji kutoka kwa kampuni.

Bidhaa za Mikopo, Riba na Masharti ya PesaPlus

PesaPlus inatoa bidhaa kadhaa za mikopo iliyoundwa kukidhi mahitaji mbalimbali ya kifedha ya Watanzania. Bidhaa hizi zimejikita katika kutoa suluhisho la haraka na rahisi la mikopo kwa vikundi vilivyolengwa. Zifuatazo ni bidhaa kuu za mikopo zinazotolewa:

• Mikopo ya Kibinafsi: Hii ni mikopo isiyo na dhamana, ya muda mfupi, inayolenga kukidhi mahitaji binafsi ya kifedha kama vile matumizi ya dharura, bili, au ununuzi mdogo.
• Mikopo ya Biashara Ndogo: Inaripotiwa kutoa mikopo kwa ajili ya mtaji wa biashara ndogo ndogo. Ingawa bado haijathibitishwa kikamilifu, mikopo hii inaweza kuwa msaada mkubwa kwa wafanyabiashara wanaohitaji mtaji wa ziada kuendesha au kukuza biashara zao.
• Salfa ya Mshahara: Pia inaripotiwa kutoa salfa ya mshahara kwa wafanyakazi wanaopokea mishahara. Huu ni mkopo wa muda mfupi unaoruhusu wafanyakazi kupata sehemu ya mshahara wao kabla ya siku ya malipo.

Kiasi cha Mikopo na Viwango vya Riba

Kiasi cha mikopo kinachotolewa na PesaPlus kinaanzia TZS 1,000 kama kiwango cha chini, hadi TZS 350,000 kama kiwango cha juu. Masafa haya yanaonyesha kuwa PesaPlus inalenga soko la mikopo midogo, ikitoa fedha kidogo ambazo zinaweza kuwa na athari kubwa kwa watu binafsi na wafanyabiashara wadogo. Kiasi cha juu cha TZS 350,000 kinaweza kuwa muhimu kwa biashara ndogo au mahitaji ya dharura ya kifedha.

Viwango vya riba vya PesaPlus viko kati ya asilimia 6% hadi 20% kwa mwezi, kulingana na kiasi cha mkopo na muda wa marejesho. Viwango hivi ni vya juu sana ukilinganisha na mikopo ya benki za jadi, jambo ambalo ni la kawaida kwa mikopo ya kidijitali isiyo na dhamana na ya muda mfupi. Kwa mfano, riba ya 20% kwa mwezi inamaanisha Kiwango cha Asilimia cha Mwaka (K.A.M. – APR) cha takriban 240%, ambayo ni gharama kubwa kwa mkopaji. Inakadiriwa kuwa Kiwango cha Asilimia cha Mwaka kinatofautiana kati ya 75% hadi 240%, ikitegemea masharti maalum ya mkopo.

Muda wa Marejesho na Ada

Muda wa marejesho ya mikopo ya PesaPlus ni kati ya siku 91 hadi siku 120, sawa na miezi 3 hadi 4. Mpangilio wa urejeshaji unajumuisha malipo moja ya jumla (single bullet payment) wakati wa ukomavu wa mkopo. Hii inamaanisha kuwa mkopaji anatarajiwa kulipa kiasi chote cha mkopo pamoja na riba na ada zote kwa mkupuo mmoja mwishoni mwa kipindi cha mkopo.

Mbali na riba, PesaPlus inatoza ada mbalimbali. Ada ya kuanzisha na usindikaji (origination & processing fee) inakadiriwa kuwa kati ya 10% hadi 15% ya kiasi cha mkopo. Hii ni ada muhimu inayoongeza gharama ya jumla ya mkopo. Kwa mfano, kwa mkopo wa TZS 100,000, unaweza kulipa TZS 10,000 hadi TZS 15,000 kama ada za awali. Pia, kuna ada ya kuchelewa kulipa, ambayo inaweza kuwa ada ya jumla ya TZS 5,000 au takriban 10% ya kiasi kinachodaiwa. Jambo muhimu la kuzingatia ni kwamba PesaPlus haihitaji dhamana yoyote kwa mikopo yake, ikiifanya iwe mikopo isiyo na dhamana kabisa.

Mchakato wa Maombi, Programu ya Simu na Hali ya Udhibiti

Mchakato wa kuomba mkopo kutoka PesaPlus umeundwa kuwa rahisi na wa kidijitali kabisa, ukilenga kutoa huduma za haraka. Wateja wanaweza kuomba mikopo kupitia njia zifuatazo:

• Programu ya Simu ya Mkononi: Programu ya Android inapatikana kwenye Google Play Store kwa jina la “Pesaplus: Instant Loans”. Pia inaripotiwa kuwa na programu ya iOS, ingawa hii haijathibitishwa kikamilifu. Programu hii inatoa vipengele kama vile kikokotoo cha mikopo, utoaji wa papo hapo, ratiba za malipo, na arifa za simu.
• Jukwaa la USSD: Kuna ripoti za kuwepo kwa huduma ya USSD kwa kupiga *XYZ#, ingawa msimbo kamili haujathibitishwa. Hii inatoa fursa kwa wale wasio na simu janja au upatikanaji wa intaneti wa uhakika.
• Tovuti: Hakuna tovuti rasmi ya kukopa iliyogunduliwa kwa PesaPlus, ikionyesha mwelekeo kamili wa kutegemea programu za simu.

Utambuzi wa Mteja (KYC) na Usajili

Ili kuomba mkopo, wateja wanahitaji kukidhi mahitaji ya Utambuzi Mteja Wako (KYC). Hii inajumuisha:

• Kutoa Kitambulisho cha Taifa.
• Namba ya simu iliyosajiliwa.
• Picha ya ‘selfie’.
• Kujitangaza kipato cha mshahara au mapato ya biashara (jambo ambalo halijathibitishwa).

PesaPlus inatumia vyanzo mbalimbali vya data kwa ajili ya kufanya tathmini ya mikopo, ikiwemo metadata ya simu janja, historia ya SMS, na historia ya miamala ya pesa za simu (ingawa hizi hazijathibitishwa). Mfumo wao wa upimaji wa mikopo (credit scoring) unategemea alama zao za siri zinazozingatia matumizi ya simu janja, shughuli za pesa za simu, na historia ya marejesho ya mikopo ya awali. Maamuzi ya mikopo hufanywa kiotomatiki, na viwango vya mikopo hurekebishwa kulingana na utendaji wa malipo wa mteja.

Utoaji na Ukusanyaji wa Mikopo

Utoaji wa mikopo hufanyika haraka kupitia mifumo ya pesa za simu kama Tigo Pesa, M-Pesa, na Airtel Money. Pia kuna ripoti za uwezekano wa kutuma fedha kupitia benki za ndani, ingawa hili halijathibitishwa. Kwa upande wa ukusanyaji wa mikopo, PesaPlus hutumia vikumbusho vya SMS na arifa za programu ya simu. Ikiwa mteja atachelewa kulipa kwa zaidi ya siku 7, kuna ripoti za kuongezeka kwa taratibu ikiwemo uwezekano wa kutuma mawakala wa shambani (field agents) kwa ajili ya ukusanyaji (ingawa hii haijathibitishwa). Kwa wale wanaochelewa kulipa mara kwa mara, PesaPlus inaripotiwa kutoa taarifa kwa ofisi za taarifa za mikopo (credit reference bureaus), jambo linaloweza kuathiri uwezo wa wakopaji kupata mikopo mingine siku za usoni.

Hali ya Udhibiti na Leseni

Kama ilivyo kwa taasisi zote za mikopo nchini Tanzania, PesaPlus inatakiwa kudhibitiwa na Benki Kuu ya Tanzania (BOT) chini ya Sheria ya Mikopo Midogo ya mwaka 2018. Hata hivyo, hakuna rekodi za umma zinazoonyesha kuwa PesaPlus ina leseni rasmi kutoka Benki Kuu ya Tanzania. Hii inaweza kumaanisha kuwa kampuni inafanya kazi chini ya mfumo wa “sandbox” au inasubiri uidhinishaji. Hali hii ya kutokuwa na leseni rasmi inaweza kusababisha hatari za kisheria na udhibiti kwa kampuni na pia kwa wateja wake. Hadi sasa, hakuna hatua zozote za utekelezaji au adhabu zilizoripotiwa dhidi ya PesaPlus.

Kwa upande wa ulinzi wa watumiaji, PesaPlus inadai kuwa inahifadhi data za wateja kwa usalama na kuzishiriki kwa kiwango kidogo sana (ingawa hili halijathibitishwa). Kwa masuala ya utatuzi wa migogoro, wateja wanaweza kuwasiliana na PesaPlus kupitia barua pepe ya usaidizi ndani ya programu ya simu, lakini hakuna namba ya simu ya bure ya wateja (toll-free line) iliyotangazwa.

Nafasi Sokoni, Maoni ya Wateja na Ushindani

Soko la mikopo ya kidijitali nchini Tanzania lina ushindani mkubwa, likiwa na wachezaji wakubwa na wadogo. PesaPlus inakabiliwa na ushindani kutoka kwa makampuni mengine maarufu ya mikopo ya papo hapo kama Tala, Okash, Zenka, na Branch. Kampuni hizi zina uzoefu zaidi na zimejiimarisha vema sokoni. PesaPlus inajaribu kujitofautisha kwa mfumo wake wa “duka la mikopo” (loan supermarket model) unaodaiwa kuunganisha wakopeshaji washirika mbalimbali, ingawa jambo hili halijathibitishwa.

Kwa sasa, PesaPlus ina nafasi ndogo sana sokoni, ikikadiriwa kuwa na chini ya 2% ya soko la mikopo midogo ya kidijitali. Walakini, ina matarajio ya kukua na kupanua huduma zake. Imebainishwa kuwa kampuni ina mipango ya kuongeza mikopo ya biashara na salfa za mshahara, na pia inaweza kuingia katika ushirikiano na makampuni ya simu. Idadi ya wakopaji inakadiriwa kuwa kati ya watumiaji 5,000 hadi 10,000, huku takriban 60% wakiwa wafanyakazi wa mijini wenye mishahara na 40% wakiwa wafanyabiashara wadogo wa sekta isiyo rasmi, wenye umri kati ya miaka 18 na 45.

Maoni ya Wateja na Ubora wa Huduma

Kutokana na maoni ya wateja, PesaPlus imepata sifa chanya na hasi. Upande chanya, wateja wanapongeza utoaji wa haraka wa mikopo na mipaka rahisi ya mikopo. Hii inawapa fursa ya kupata fedha kwa urahisi pale wanapozihitaji kwa dharura.

Hata hivyo, kuna malalamiko muhimu kuhusu viwango vya juu vya riba na ada zilizofichwa, jambo ambalo linaweza kuwafanya wakopaji kulipa zaidi ya walivyotarajia. Pia, kuna matatizo ya kutegemewa kwa programu ya simu, ambapo baadhi ya watumiaji wameripoti programu kugoma (crashes) au kutotoa taarifa sahihi. Kwa wastani, programu ya Android ya PesaPlus ina ukadiriaji wa nyota 3.5 kati ya 5 kwenye Google Play, kulingana na takriban maoni 50.

Kwa upande wa huduma kwa wateja, PesaPlus inatoa huduma ya gumzo la moja kwa moja kupitia programu ya simu na msaada wa barua pepe. Hata hivyo, haina kituo cha simu cha wateja (call center) kinachopatikana, jambo ambalo linaweza kuwa kikwazo kwa wateja wanaohitaji usaidizi wa haraka au wa kibinafsi.

Hatari na Mazingatio

Kuna hatari kadhaa zinazohusiana na PesaPlus. Kwanza, hatari ya udhibiti inatokana na uwezekano wa kutokuwa na leseni rasmi ya Benki Kuu ya Tanzania, jambo ambalo linaweza kusababisha hatua za kisheria. Pili, bei ya juu ya mikopo inaweza kusababisha wakopaji kutoendelea kutumia huduma zao. Tatu, uwazi mdogo kuhusu ada na michakato ya upimaji wa mikopo unaweza kudhoofisha imani ya wateja.

Ushauri wa Vitendo kwa Wakopaji Watakaotarajiwa na Hitimisho

PesaPlus inatoa fursa ya kupata mikopo midogo isiyo na dhamana kwa urahisi kupitia jukwaa la simu, ikijaza pengo katika soko la mikopo ya haraka nchini Tanzania. Kwa wafanyakazi, wafanyabiashara wadogo, na wale walio katika sekta isiyo rasmi, uwezo wa kupata mtaji wa haraka bila dhamana ni jambo muhimu sana. Hata hivyo, ni muhimu sana kwa wakopaji watarajiwa kuzingatia mambo kadhaa kabla ya kuamua kukopa kutoka PesaPlus.

Ushauri kwa Wakopaji Watakaotarajiwa

• Kagua Masharti Kamili: Kabla ya kukopa, soma kwa makini masharti na vigezo vyote vilivyoelezwa ndani ya programu ya PesaPlus. Hakikisha unaelewa kikamilifu viwango vya riba, ada zote, na muda wa marejesho. Usisite kuuliza maswali kupitia huduma ya wateja (barua pepe au gumzo) ikiwa kuna jambo lolote usiloelewa.
• Linganisha Gharama: Daima linganisha gharama kamili ya mkopo (riba pamoja na ada zote) kutoka PesaPlus na watoa huduma wengine wa mikopo ya kidijitali nchini Tanzania kama vile Tala, Okash, Zenka, na Branch. Kumbuka kuwa Kiwango cha Asilimia cha Mwaka (K.A.M. – APR) cha PesaPlus kinaweza kuwa cha juu sana, hivyo ni muhimu kujua gharama halisi utakayolipa.
• Tathmini Uwezo Wako wa Kulipa: Kabla ya kuchukua mkopo, fanya tathmini ya kweli ya uwezo wako wa kulipa mkopo pamoja na riba na ada zote ndani ya muda uliopangwa. Mikopo ya PesaPlus ina muda mfupi wa kulipa (miezi 3-4) na malipo ya jumla mwishoni, hivyo unahitaji kuwa na uhakika utakuwa na fedha za kutosha kulipa kwa wakati mmoja. Kuchelewa kulipa kunaweza kusababisha ada za ziada na kuathiri rekodi yako ya mikopo.
• Fahamu Kuhusu Leseni: Zingatia kuwa PesaPlus haina rekodi ya umma ya leseni kutoka Benki Kuu ya Tanzania. Hii inaweza kumaanisha kuwa huenda ikawa inafanya kazi chini ya mazingira ya muda au isiyo rasmi. Hali hii inaweza kuleta hatari fulani kwa watumiaji endapo kutatokea migogoro.
• Linda Taarifa Zako: Hakikisha unafahamu jinsi PesaPlus inavyotumia na kulinda taarifa zako binafsi na za kifedha.

Hitimisho

PesaPlus inajenga jina lake kama mtoa huduma wa mikopo ya kidijitali nchini Tanzania. Inatoa suluhisho la haraka na rahisi kwa mahitaji ya kifedha, hasa kwa wale wanaohitaji mikopo midogo. Walakini, uwazi mdogo kuhusu usimamizi wake, hali yake ya leseni, na maelezo kamili ya bidhaa zake unaleta maswali na hatari kwa wakopaji na wawekezaji. Kwa wakopaji watarajiwa, tahadhari ni muhimu. Ni muhimu sana kukagua kwa makini masharti yote ndani ya programu, hasa ratiba za ada na riba, na kufanya uamuzi wa busara kulingana na uwezo wako halisi wa kulipa.

Kwa PesaPlus yenyewe, hatua za ziada zinapendekezwa ili kuongeza uaminifu na uwazi. Kampuni inapaswa kuchapisha taarifa za kifedha zilizokaguliwa, kupata leseni rasmi kutoka Benki Kuu ya Tanzania, na kuongeza uwazi kuhusu ada na masharti yote ya mikopo. Kwa wadhibiti, ni muhimu kuthibitisha hali ya leseni ya PesaPlus, kufuatilia uwazi wa taarifa za mikopo ya kidijitali, na kutekeleza viwango vya ulinzi wa watumiaji ili kuhakikisha soko la mikopo linakuwa salama na la haki kwa Watanzania wote.