Muhtasari wa Kampuni na Historia Yake Tanzania
Mfumo Credit inadai kuwa ni kampuni ya kidijitali inayotoa mikopo nchini Tanzania, ikijikita katika soko la watu wasio na huduma za kibenki au wenye huduma ndogo za kibenki, pamoja na wafanyabiashara wadogo wadogo, hususan wale walio katika maeneo ya mijini na vijijini. Ingawa inajieleza kama kampuni inayotoa mikopo, ni muhimu kutambua kwamba Mfumo Credit haijaorodheshwa katika rejista za Benki Kuu ya Tanzania (BOT) kama taasisi ya fedha ya Daraja la Pili, wala katika orodha za Wakala wa Usajili wa Biashara na Leseni (BRELA). Hali hii inafanya taarifa nyingi kuhusu kampuni hii, ikiwemo mwaka wa kuanzishwa kwake na umiliki, kubaki zikiwa hazijathibitishwa rasmi.
Kwa kawaida, makampuni kama Mfumo Credit hufanya kazi kwa kutumia mifumo ya kidijitali, ikiwemo huduma ya USSD kwa simu za kawaida na programu za simu mahiri. Lengo lao kuu ni kuwafikia wale ambao hawana uwezo wa kupata mikopo kutoka taasisi za fedha za jadi kutokana na ukosefu wa dhamana au historia rasmi ya kifedha. Ipo dhana kuwa Mfumo Credit inamilikiwa na Watanzania na inalenga kutoa mikopo midogo midogo inayowezesha shughuli za kiuchumi, japo bado hakuna taarifa za wazi kuhusu bodi ya wakurugenzi au uongozi wake mkuu.
Kutokana na ukosefu wa taarifa rasmi za usajili na uwepo wa kidijitali (hakuna tovuti au programu inayopatikana hadharani), ni vigumu kuthibitisha uhalali kamili wa Mfumo Credit. Kwa hivyo, uchambuzi huu unategemea zaidi dhana za jumla za jinsi taasisi za mikopo midogo midogo za Daraja la Pili zinavyofanya kazi nchini Tanzania.
Huduma za Mikopo, Viwango vya Riba, na Masharti
Mfumo Credit inatarajiwa kutoa aina mbalimbali za mikopo ili kukidhi mahitaji tofauti ya wateja wake. Miongoni mwa mikopo inayodhaniwa kutolewa ni pamoja na mikopo ya kibinafsi ambayo ni mikopo ya muda mfupi inayopatikana kupitia simu za mkononi, mikopo ya biashara ndogo ndogo kwa wafanyabiashara, wazalishaji wadogo, na watoa huduma, pamoja na mikopo ya kilimo ambayo inatoa ufadhili wa msimu kwa wakulima wadogo. Viwango vya mikopo vinatarajiwa kuanzia TZS 20,000 kama mkopo wa chini kabisa, na kuongezeka hadi TZS 5,000,000 kwa mikopo mikubwa zaidi, ingawa hizi ni makadirio tu na hazijathibitishwa.
Kuhusu viwango vya riba, inakadiriwa kuwa Mfumo Credit inaweza kutoza riba ya kati ya 1.5% na 3.5% kwa mwezi. Hii inatafsiriwa kuwa Kiwango Halisi cha Riba kwa Mwaka (APR) cha takriban 18% hadi 42%. Hata hivyo, kiwango halisi cha APR hakijafichuliwa hadharani, hivyo wakopaji wanapaswa kuwa makini sana na kuulizia taarifa hizi muhimu kabla ya kuchukua mkopo wowote. Muda wa marejesho kwa mikopo ya kibinafsi unaweza kuwa kati ya siku 30 hadi 180, huku mikopo ya biashara ikiweza kufikia hadi miezi 12. Malipo hufanywa kila wiki au kila mwezi kupitia mitandao ya simu za mkononi (kama M-Pesa, Tigo Pesa, Airtel Money) au uhamisho wa benki.
Kama ilivyo kwa makampuni mengine ya mikopo ya kidijitali, Mfumo Credit inatarajiwa kutoza ada mbalimbali. Hizi ni pamoja na ada ya ufunguaji wa mkopo inayoweza kuwa kati ya 1% na 3% ya kiasi cha mkopo, ada ya usindikaji wa maombi ya mkopo kati ya TZS 1,000 na TZS 5,000 kwa kila ombi, na ada ya malipo ya kuchelewa ambayo inaweza kuwa kati ya 2% na 5% ya kiasi kilichopitwa na muda kwa mwezi. Kwa mikopo isiyozidi TZS 500,000, dhamana haitarajiwi, lakini kwa mikopo mikubwa zaidi, kampuni inaweza kukubali dhamana ya kikundi au mali inayohamishika kama vile mifugo au vifaa.
Mchakato wa Maombi, Teknolojia, na Hali ya Udhibiti
Mfumo Credit inadhaniwa kutumia njia kadhaa za maombi ya mikopo ili kuwafikia wateja wake. Hizi ni pamoja na huduma ya USSD kwa watumiaji wa simu za kawaida, programu ya simu ya Android (ingawa hakuna orodha yake inayopatikana kwenye Google Play Store), na uwezekano wa kuwa na vibanda vya mawakala katika miji muhimu. Mchakato wa Utambulisho wa Mteja Wako (KYC) unatarajiwa kuhusisha usajili wa namba ya simu iliyounganishwa na Kitambulisho cha Taifa (NIDA), uthibitisho wa kibaiolojia au picha ya "selfie" kupitia programu, na uthibitisho wa anwani na ajira/mapato kupitia washirika wa e-KYC.
Kwa upande wa teknolojia, Mfumo Credit inadhaniwa kutumia mfumo wa data mbadala kwa ajili ya kutathmini mikopo, ikitumia historia ya miamala ya simu za mkononi, ununuzi wa muda wa maongezi, na uchambuzi wa mitandao ya kijamii. Injini ya hatari inayotumia Akili Bandia (AI) na Kujifunza kwa Mashine (ML) inatarajiwa kutumika kutoa alama za hatari kwa wakati halisi. Utoaji wa mikopo hufanyika kupitia mitandao ya simu za mkononi au uhamisho wa benki kwa benki za ndani kama CRDB na NMB. Makusanyo ya marejesho hufanyika kupitia malipo ya moja kwa moja ya M-Pesa au SMS na vikumbusho vya simu.
Hata hivyo, hali ya udhibiti wa Mfumo Credit inaleta maswali makubwa. Kama ilivyoelezwa hapo awali, kampuni hii haijaorodheshwa miongoni mwa taasisi za Daraja la Pili zinazosimamiwa na Benki Kuu ya Tanzania. Hakuna ushahidi wa leseni rasmi, na inawezekana kampuni inasubiri leseni ya mikopo midogo midogo chini ya Kanuni za Sheria ya Mikopo Midogo Midogo ya Mwaka 2018, inayohitaji mtaji wa chini wa TZS milioni 20. Ukosefu wa usajili rasmi unamaanisha kuwa hakuna rekodi za umma za adhabu au hatua za utekelezaji dhidi ya kampuni. Ni muhimu kwa wakopaji kufahamu kuwa taasisi isiyo na leseni rasmi inaweza kukosa ulinzi wa kisheria unaopatikana kwa taasisi zilizosajiliwa kikamilifu.
Nafasi Sokoni, Maoni ya Wateja, na Ushauri Muhimu
Kutokana na kutokuwepo kwa taarifa rasmi na uwepo mdogo wa kidijitali, Mfumo Credit inadhaniwa kuwa na sehemu ndogo sana ya soko ikilinganishwa na benki za mikopo midogo midogo zilizowekwa vizuri kama FINCA Microfinance Bank na VisionFund Tanzania. Uwezekano mkubwa ni kwamba inalenga soko la niche la mikopo midogo midogo ya kidijitali. Washindani wengine katika soko hili ni pamoja na majukwaa ya kidijitali kama JUMO, ambayo mara nyingi hushirikiana na makampuni ya simu. Mfumo Credit inaweza kujitofautisha kwa kutoa idhini ya haraka ya mikopo kupitia tathmini ya AI na mikopo midogo inayolingana na mahitaji ya wafanyabiashara wasio rasmi.
Hakuna hakiki za wateja zinazopatikana hadharani kwenye Google Play Store au Facebook, jambo linalofanya iwe vigumu kutathmini uzoefu wa wateja. Ripoti zisizo rasmi zinaonyesha uwezekano wa kuchelewa kwa maombi na kutokuwa wazi kwa ada. Malalamiko ya kawaida yanaweza kujumuisha ugumu wa kufikia huduma kwa wateja na hesabu zisizo wazi za ada za kuchelewa. Kama ilivyo kwa kampuni nyingi za kidijitali, huduma kwa wateja ingeweza kutolewa kupitia gumzo ndani ya programu au namba ya simu, pamoja na mtandao wa mawakala. Hata hivyo, hakuna hadithi za mafanikio za wateja zilizotangazwa hadharani.
Ushauri Muhimu kwa Wakopaji Watakaojiunga: Kwa kuwa Mfumo Credit haina usajili rasmi uliothibitishwa na Benki Kuu ya Tanzania au BRELA, ni muhimu sana kwa wakopaji kuwa makini. Kwanza, thibitisha usajili rasmi wa kampuni kabla ya kuingia makubaliano yoyote. Pili, elewa kikamilifu masharti yote ya mkopo, ikiwemo viwango vya riba, ada zote, na adhabu za kuchelewa kulipa. Usisite kuuliza maswali hadi uelewe kila kitu. Tatu, usitoe taarifa zako za kibinafsi au za kifedha kwa urahisi kwa kampuni yoyote ambayo huna uhakika nayo. Nne, zingatia uwezo wako wa kulipa mkopo kabla ya kuuchukua ili kuepuka mzigo wa madeni. Hatimaye, fanya utafiti wa kutosha na ulinganishe Mfumo Credit na taasisi zingine za mikopo midogo midogo zilizosajiliwa kikamilifu nchini Tanzania ili kupata huduma bora na salama zaidi.
