1. Muhtasari wa RealPesa na Historia Yake Tanzania
RealPesa-T, inayofanya kazi kama RealPesa, ni kampuni ya teknolojia ya fedha ya kidijitali iliyojitokeza katika soko la Tanzania, ikitoa huduma za mikopo midogo isiyo na dhamana kupitia programu yake ya simu. Kampuni hii imesajiliwa kihalali chini ya Shirika la Usajili wa Biashara na Leseni (BRELA) nchini Tanzania, ingawa namba kamili ya usajili haijathibitishwa hadharani. Ilianzishwa mnamo mwaka 2025, na programu yake ilitolewa Machi 26, 2025, RealPesa inamilikiwa na ALZA Creative Studio, ambayo ina makao yake makuu nchini India, ikiwa na kampuni tanzu ya ndani Tanzania iliyoko Ghorofa ya Tano, Jengo la Mwenge Tower, Sinza A, Dar es Salaam. Muundo huu wa umiliki unaleta mchanganyiko wa utaalamu wa kimataifa na uwepo wa ndani.
Modeli ya biashara ya RealPesa inajikita katika kutoa mikopo ya muda mfupi ya kibinafsi na ile inayoungwa mkono na mishahara kwa wakazi wa Tanzania wenye umri kati ya miaka 18 na 55, ambao wanayo vyanzo thabiti vya kipato. Kampuni inakusanya mapato yake kupitia riba na ada za huduma zinazotozwa kwenye mikopo inayotolewa. Licha ya uwepo wake wa kidijitali, RealPesa inakabiliwa na changamoto ya kuthibitisha baadhi ya maelezo muhimu ya uongozi, ikiwemo Afisa Mtendaji Mkuu (CEO), Afisa Mkuu wa Teknolojia (CTO), na Meneja wa Nchi, ambayo kwa sasa hayajathibitishwa hadharani. Hata hivyo, lengo lake kuu ni kutoa ufumbuzi wa haraka wa kifedha kwa Watanzania wanaohitaji mikopo midogo kwa mahitaji mbalimbali.
2. Bidhaa na Huduma za Mikopo Zinazotolewa na RealPesa
RealPesa inatoa aina mbili kuu za bidhaa za mikopo kupitia jukwaa lake la kidijitali: mikopo midogo midogo ya kibinafsi na mikopo inayoungwa mkono na mishahara. Mikopo hii imeundwa mahsusi kukidhi mahitaji ya kifedha ya haraka ya Watanzania, bila kuhitaji dhamana yoyote. Hii inamaanisha kuwa wakopaji hawahitaji kuweka mali yoyote kama nyumba, gari, au ardhi ili kupata mkopo, jambo linalorahisisha upatikanaji wa fedha kwa wengi.
Kuhusu kiasi cha mikopo, RealPesa inatoa mikopo kuanzia kiwango cha chini cha Shilingi 10,000 za Tanzania, ambacho ni sawa na takriban Dola 4 za Marekani, hadi kiwango cha juu cha Shilingi 500,000 za Tanzania, sawa na takriban Dola 200 za Marekani. Kiwango hiki kinatoa fursa kwa watu mbalimbali wenye mahitaji tofauti, kutoka wale wanaohitaji kiasi kidogo kwa dharura ndogo hadi wale wanaohitaji kiasi kikubwa zaidi kwa mahitaji ya biashara ndogo au kibinafsi.
Viwango vya riba na Asilimia ya Gharama ya Mwaka (APR) ni jambo muhimu kuzingatia. RealPesa inatoa APR ya mwaka kuanzia asilimia 5% hadi 35%. Ni muhimu kuelewa kuwa kiwango halisi cha APR kitategemea muda wa mkopo na kiasi kilichokopwa. Kipindi cha urejeshaji wa mikopo kinatofautiana kuanzia siku 91 hadi siku 365, kikiwapa wakopaji kubadilika katika kuchagua muda unaowafaa kulingana na uwezo wao wa kulipa. Muundo huu wa urejeshaji wa muda mrefu ni tofauti na baadhi ya wakopeshaji wengine wa kidijitali wanaotoa mikopo ya muda mfupi sana, jambo ambalo linaweza kuwa faida kwa RealPesa.
Kuhusu ada, taarifa kamili kuhusu ada za kuanzisha au za usindikaji, na ada za malipo ya kuchelewa, hazijainishwa waziwazi. Inadhaniwa kuwa ada hizi zinaweza kujumuishwa katika kiwango cha APR kinachotangazwa. Hata hivyo, wakopaji watarajiwa wanashauriwa kuuliza na kuelewa vizuri muundo mzima wa ada kabla ya kukopa, ili kuepuka mshangao wowote usiohitajika. Jambo kuu ni kwamba mikopo yote inayotolewa na RealPesa haina dhamana, ikimaanisha kuwa hakuna haja ya kuweka mali yoyote kama rehani.
3. Mchakato wa Maombi, Programu ya Simu na Uzoefu wa Mtumiaji
Mchakato mzima wa kuomba mkopo kupitia RealPesa ni wa kidijitali kabisa na unafanywa kupitia programu ya simu ya Android. Kampuni haina ofisi za kimwili, ikitegemea teknolojia kuwafikia wateja wake kote Tanzania. Programu ya RealPesa (toleo 1.0.3) ilitolewa Mei 17, 2025, na ndiyo njia pekee ya kuomba, kupokea, na kusimamia mikopo.
Ili kuomba mkopo, waombaji wanahitajika kwanza kupakua na kusakinisha programu ya RealPesa kwenye simu zao za Android. Mchakato wa uthibitisho wa utambulisho (KYC - Know Your Customer) unahitaji kitambulisho cha Tanzania, kama vile Kitambulisho cha Taifa au Pasipoti. Waombaji wanatakiwa kupakia picha ya selfie na picha ya kitambulisho chao kupitia programu, ingawa uthibitisho huu unategemea mfumo wa ndani wa kampuni na haujathibitishwa huru. Mfumo wa ukopeshaji wa RealPesa unatumia algorithm yake maalum kutathmini historia ya mikopo, utulivu wa ajira, matumizi ya simu, na historia ya malipo ya awali ili kuamua kustahili kwa mkopaji.
Baada ya mkopo kuidhinishwa, malipo hufanywa kupitia mifumo ya fedha za simu kama vile M-Pesa, Tigo Pesa, na Airtel Money. Ingawa malipo kupitia benki pia yametajwa, hayajathibitishwa kikamilifu. Kwa upande wa urejeshaji, RealPesa hutumia mfumo wa otomatiki wa kutoa fedha kutoka akaunti ya fedha za simu ya mkopaji, ikisaidiwa na vikumbusho vya SMS na arifa za programu. Katika hali ya mikopo isiyolipwa, kampuni inaweza kutumia wakala wa ukusanyaji wa madeni.
Programu ya simu ya RealPesa inajumuisha vipengele mbalimbali vinavyorahisisha matumizi. Hivi ni pamoja na uwezo wa kuomba na kupokea mkopo moja kwa moja kwenye programu, kikokotoo cha mkopo kinachomwezesha mtumiaji kukadiria malipo yake, na dashibodi ya ratiba ya malipo yenye vikumbusho. Hata hivyo, uzoefu wa mtumiaji umekuwa na changamoto. Programu iliondolewa kutoka Google Play Store, na wakati ilipokuwepo, ilikuwa na wastani wa ukadiriaji wa nyota 2.0. Malalamiko ya kawaida yalihusu viwango vya juu vya APR (katika safu ya juu), na kuchelewa mara kwa mara katika utoaji wa mikopo. Pamoja na hayo, baadhi ya watumiaji walitoa maoni chanya kuhusu kasi ya kuidhinishwa kwa mkopo na kutohitaji dhamana. Huduma kwa wateja inatolewa kupitia gumzo la ndani ya programu na barua pepe.
4. Hali ya Udhibiti, Nafasi Sokoni na Ushindani Tanzania
Kama kampuni ya kifedha nchini Tanzania, RealPesa inapaswa kuzingatia kanuni mbalimbali. Ingawa imesajiliwa na BRELA, uhalali wa leseni yake ya kutoa huduma za mikopo midogo au za kidijitali kutoka Benki Kuu ya Tanzania (BOT) haujathibitishwa. Ni muhimu kwa makampuni kama RealPesa kuwa na leseni sahihi kutoka BOT ili kuhakikisha uwazi, ulinzi wa wateja, na utulivu wa mfumo wa kifedha. Kampuni inatarajiwa kuzingatia Mfumo wa Kitaifa wa Ujumuishaji wa Kifedha na miongozo ya BOT kuhusu mikopo ya kidijitali, pamoja na Sheria ya Ulinzi wa Data ya Tanzania.
Kufikia sasa, hakuna hatua za kisheria au adhabu za umma zilizoripotiwa dhidi ya RealPesa, jambo linaloashiria kuwa hakuna ukiukaji mkubwa wa kanuni zilizoripotiwa hadharani. Kwa upande wa ulinzi wa watumiaji, RealPesa inapaswa kuwa wazi kuhusu viwango vyake vya APR na kutoa haki ya kushughulikia malalamiko kupitia usaidizi wa ndani ya programu, jambo ambalo ni muhimu kwa kujenga imani ya wateja.
Katika soko la mikopo ya kidijitali nchini Tanzania, RealPesa inakabiliwa na ushindani mkali kutoka kwa programu zingine kama vile Pesa Yako na Mshiko Fasta (kutoka NMB), pamoja na mikopo ya simu inayotolewa na makampuni ya simu kama M-Pesa Kopa. Licha ya ushindani huu, RealPesa inajitofautisha kwa kutoa masharti rahisi ya urejeshaji wa muda mrefu (hadi siku 365) na kiasi cha chini cha mkopo. Hii inaweza kuwavutia wale wanaohitaji kubadilika zaidi katika urejeshaji au wale wanaohitaji mikopo midogo sana.
RealPesa ina mipango ya kukua na kupanuka, ikiwa ni pamoja na kuzindua programu ya iOS kwa watumiaji wa iPhone na kupanua huduma zake kutoa mikopo kwa wafanyabiashara wadogo na wa kati (SMEs). Pia kuna mazungumzo ya uwezekano wa kushirikiana na makampuni ya simu, jambo ambalo linaweza kuongeza wigo wao wa wateja. Kwa sasa, kampuni inadai kuwa na watumiaji hai zaidi ya 50,000, hasa wafanyakazi wa mshahara na wajasiriamali wadogo wenye umri kati ya miaka 18 na 55, wanaopatikana kote nchini Tanzania.
5. Ushauri kwa Wakopaji Watakaoweza na Hitimisho
Kwa wananchi wa Tanzania wanaozingatia kukopa kupitia RealPesa au jukwaa lolote la mikopo ya kidijitali, ni muhimu kuzingatia ushauri ufuatao ili kufanya maamuzi sahihi ya kifedha. Kwanza, kuelewa masharti kikamilifu ni muhimu. Soma kwa makini mkataba wa mkopo, hasa sehemu zinazohusu viwango vya riba, APR, ada zote zinazotozwa (ikiwa zipo), na ratiba ya urejeshaji. Usisite kuuliza maswali kupitia huduma kwa wateja ikiwa kuna jambo lolote usilolielewa.
Pili, tathmini uwezo wako wa kulipa. Kabla ya kuchukua mkopo, hakikisha una uwezo wa kurudisha fedha hizo kwa wakati bila kuathiri bajeti yako ya kila mwezi. Kukopa zaidi ya uwezo wako kunaweza kusababisha madeni na adhabu za kuchelewa. Tumia kikokotoo cha mkopo kilichopo kwenye programu ya RealPesa kufanya makadirio sahihi ya malipo ya kila mwezi. Tatu, zingatia viwango vya APR. Kwani RealPesa inatoa APR kuanzia 5% hadi 35%, inashauriwa kulinganisha viwango hivi na watoa huduma wengine wa mikopo nchini Tanzania, ikiwemo benki na taasisi za kifedha, ili kupata ofa bora zaidi.
Nne, kuwa mwangalifu na taarifa zisizothibitishwa. Baadhi ya taarifa kuhusu RealPesa, kama vile leseni kamili ya BOT, maelezo ya viongozi wakuu, na takwimu za kifedha, bado hazijathibitishwa hadharani. Hii inahitaji umakini zaidi. Ingawa kampuni imesajiliwa na BRELA, leseni kamili ya uendeshaji wa mikopo ya kidijitali kutoka BOT ni muhimu kwa uwazi na ulinzi wa watumiaji. Tafuta taarifa za ziada kutoka vyanzo huru au Benki Kuu ya Tanzania.
Tano, usitegemee mikopo kwa mahitaji ya muda mrefu. Mikopo midogo midogo ya kidijitali imeundwa kwa ajili ya mahitaji ya dharura au ya muda mfupi. Kuitumia kwa matumizi ya muda mrefu kunaweza kuingiza mtu katika mzunguko wa madeni. Hatimaye, zingatia maoni ya wateja wengine. Ukadiriaji wa programu ya RealPesa kwenye Google Play Store ulikuwa wa chini kabla ya kuondolewa, na kulikuwa na malalamiko kuhusu APR ya juu na kucheleweshwa kwa malipo. Hii inaweza kutoa taswira ya uzoefu wa jumla wa wateja. Ingawa hakuna dhamana inahitajika, ni muhimu kuwa mwangalifu na kutafuta ushauri wa kifedha ikiwa huna uhakika.
Kwa kumalizia, RealPesa inawakilisha fursa kwa Watanzania wanaohitaji mikopo midogo kwa haraka bila dhamana. Hata hivyo, kama ilivyo kwa huduma zote za kifedha, ni muhimu kuifanyia uchunguzi wa kina, kuelewa masharti yote, na kukopa kwa uwajibikaji. Ukiwa na ufahamu kamili wa huduma za RealPesa na hatari zinazoweza kutokea, unaweza kufanya maamuzi bora zaidi ya kifedha.
