Muhtasari wa Kampuni na Historia Yake Tanzania
Sava Tech Financial Services Limited, inayojulikana kama Sava, ni miongoni mwa kampuni zinazoibukia kwa kasi katika sekta ya mikopo ya kidijitali nchini Tanzania. Imejisajili rasmi kama mtoa huduma wa fedha ndogo wa Daraja la Pili chini ya Benki Kuu ya Tanzania (BoT), na imeorodheshwa kwenye Sajili ya Majukwaa ya Mikopo ya Kidijitali Yaliyoidhinishwa na BoT. Usajili huu unatoa uhakika wa kisheria na udhibiti, jambo muhimu kwa watumiaji wanaotafuta huduma salama za kifedha.
Kampuni hii ilianzishwa mwaka 2022, ikiashiria mwanzo wake katika soko la Tanzania. Ni kampuni inayomilikiwa kibinafsi, na ingawa maelezo kamili ya umiliki na timu ya waanzilishi hayajathibitishwa hadharani kwa operesheni za Tanzania, inafahamika kuwa inapata mtaji kutoka kwa wawekezaji wa mitaji ya ubia wa kikanda. Sava inatumia mfumo wa biashara wa kidijitali kabisa, ikitumia programu ya simu mahiri na tovuti yake kurahisisha mchakato wa kukopa. Inalenga soko pana linalojumuisha wafanyakazi wenye mishahara, wafanyakazi huru (gig workers), na biashara ndogo na za kati (MSMEs) ambao mara nyingi hukosa fursa za mikopo kutoka taasisi za kibenki za kawaida.
Wafanyakazi wakuu wa kampuni wanajumuisha Mkurugenzi Mtendaji, Mkuu wa Operesheni, Mkuu wa Hatari na Uzingatiaji, na Mkuu wa Teknolojia. Ingawa majina yao hayajathibitishwa waziwazi kwa shughuli za Tanzania, muundo huu wa uongozi unaonyesha umakini katika nyanja muhimu za biashara, kuanzia operesheni za kila siku hadi usimamizi wa hatari na uvumbuzi wa kiteknolojia. Lengo la Sava ni kutumia teknolojia kutoa suluhisho za kifedha zinazopatikana kwa urahisi na haraka kwa Watanzania.
Huduma za Kifedha Zinazotolewa na Sava
Sava inatoa aina mbili kuu za bidhaa za mikopo zinazokidhi mahitaji tofauti ya kifedha: mikopo ya kibinafsi na mikopo ya biashara. Mikopo hii yote ni ya aina isiyo na dhamana, kumaanisha wakopaji hawahitaji kuweka mali yoyote kama rehani.
- Mikopo ya Kibinafsi: Hizi ni mikopo ya papo hapo isiyo na dhamana inayolenga watu binafsi kwa matumizi mbalimbali, iwe ni dharura za kiafya, kulipia bili, au mahitaji mengine ya haraka.
- Mikopo ya Biashara: Mikopo hii inalenga biashara ndogo na za kati, ikitoa mtaji wa kufanyia kazi ili kusaidia shughuli za kila siku, upanuzi, au kununua bidhaa.
Kiasi cha mkopo kinatofautiana kulingana na mahitaji na uwezo wa mkopaji. Kiwango cha chini cha mkopo kinachotolewa ni Shilingi za Tanzania 30,000, wakati kiwango cha juu cha mkopo kwa maombi ya kwanza kinafikia Shilingi za Tanzania 500,000. Kiasi hiki kinaweza kuongezeka katika maombi yanayofuata, kulingana na historia nzuri ya ulipaji wa mkopaji, ikionyesha umuhimu wa nidhamu ya kifedha.
Linapokuja suala la riba na ada, Sava hutumia mfumo wa riba tambarare (flat interest) kati ya 1.5% na 2.5% kwa kila siku 30. Hii inatafsiriwa kuwa Asilimia ya Kiwango cha Mwaka (APR) takriban 18% hadi 30%. Ni muhimu kwa wakopaji kuelewa kuwa APR ndio kipimo sahihi zaidi cha gharama halisi ya mkopo kwa mwaka. Muda wa kawaida wa ulipaji wa mikopo ya Sava ni siku 30. Kuna chaguo la kusukuma mbele mkopo (rollover option) endapo mkopaji atashindwa kulipa kwa wakati, lakini chaguo hili huambatana na ada za ziada. Ulipaji unafanywa kwa urahisi kupitia njia za kidijitali kama vile Vodacom M-Pesa na Tigo Pesa, uhamisho wa benki, au kwa kulipa pesa taslimu kwa mawakala wa Sava.
Sava inajivunia kutokuwa na ada za kuanzisha mkopo (origination fee), ingawa ada za usindikaji zimejumuishwa ndani ya kiwango cha riba. Hata hivyo, kuna ada ya kuchelewa kulipa, ambapo 5% ya salio la deni huongezwa ikiwa mkopo utachelewa kulipwa. Kama ilivyoelezwa, Sava haihitaji dhamana ya kimwili; badala yake, uhalali wa mkopo huamuliwa kupitia alama za kidijitali (digital credit scoring) na mapendekezo kutoka kwa mawakala wake, jambo linalorahisisha mchakato kwa wale wasio na mali ya kuweka rehani.
Mchakato wa Maombi, Teknolojia na Kanuni
Mchakato wa maombi ya mkopo na Sava umeundwa kuwa rahisi na wa kidijitali, ukipatikana kupitia njia mbalimbali. Njia kuu ni kupitia programu ya simu mahiri, inayopatikana kwenye Google Play Store kwa watumiaji wa Android na Apple App Store kwa watumiaji wa iOS. Programu hizi huruhusu waombaji kufanya maombi papo hapo, kupata uamuzi wa idhini kwa wakati halisi, kupanga ratiba za ulipaji, na kufuatilia akaunti zao kupitia dashibodi maalum. Kwa wale wanaopendelea, kuna pia tovuti ya Sava (
Ili kuhakikisha usalama na kufuata kanuni, Sava inatumia mchakato wa uthibitishaji wa KYC (Know Your Customer) na usajili. Huu unajumuisha kukamata kitambulisho cha kidijitali, kama vile picha ya selfie na kitambulisho cha Taifa (NIDA). Jambo la kipekee kwa Sava ni mtandao wake wa mawakala waliosajiliwa nchini (wanaoitwa "Sava Ambassadors") ambao wanafanya uthibitishaji wa ana kwa ana katika ofisi zao zilizoko Dar es Salaam. Mawakala hawa hutumia misimbo maalum ya kulipia (till codes) kuthibitisha utambulisho, na hutoa mapendekezo yanayoingia kwenye algoriti ya upimaji wa mikopo ya Sava.
Algoriti hii ya upimaji wa mikopo inachambua mambo mbalimbali kama vile umri wa mwombaji, historia ya ulipaji wa mikopo ya awali, nyayo za kidijitali, na muhimu zaidi, mapendekezo kutoka kwa mawakala wa Sava. Njia za utoaji fedha ni za haraka na zinajumuisha uhamisho wa pesa kupitia mitandao ya simu kama M-Pesa na Tigo Pesa, uhamisho wa benki, au kukusanya pesa taslimu kupitia mawakala. Linapokuja suala la ukusanyaji na urejeshaji wa mikopo, Sava inatumia vikumbusho vya kiotomatiki vya ulipaji kupitia simu za mkononi, ufuatiliaji wa ana kwa ana na mawakala kwa malipo yaliyokosekana, na ada za kusukuma mbele (rollover fees) au kuchelewa kulipa zinazotozwa endapo mkopo hautarejeshwa kwa wakati.
Kuhusu hali ya udhibiti, Sava inafanya kazi chini ya leseni ya Benki Kuu ya Tanzania kama mtoa huduma wa fedha ndogo wa Daraja la Pili. Imeorodheshwa kwenye sajili ya majukwaa ya mikopo ya kidijitali yaliyoidhinishwa na Benki Kuu, ikithibitisha uhalali wake. Kampuni inazingatia kikamilifu miongozo ya sheria ya Kuzuia Utakatishaji Fedha (AML) ya Tanzania na miongozo ya KYC. Pia ina sera ya ulinzi wa data inayofanana na kanuni za GDPR, ikionyesha umakini wao kwa faragha ya wateja. Hadi sasa, hakuna hatua za kisheria au adhabu zilizotangazwa hadharani dhidi ya Sava. Ili kulinda wateja, Sava inahakikisha uwazi wa bei bila ada zilizofichwa, inatoa haki ya kulipa mkopo mapema bila adhabu, na ina kituo cha msaada kwa wateja kinachopatikana kupitia simu na barua pepe.
Nafasi Sokoni, Ushindani na Uzoefu wa Wateja
Katika soko la mikopo ya kidijitali nchini Tanzania, Sava imejipatia nafasi muhimu. Inachukuliwa kuwa miongoni mwa watoa huduma watano bora wa mikopo ya kidijitali nchini kwa idadi ya usakinishaji wa programu zao. Hii inaashiria kukubalika kwake na msingi mkubwa wa watumiaji. Washindani wakuu wa Sava katika soko hili ni pamoja na Tunakopesha, Y9, Airpay Rafiki, Uzima, na Kuza Capital.
Sava inajitofautisha na washindani wake kupitia mambo kadhaa muhimu. Kwanza, mtandao wake wa mawakala kwa ajili ya uthibitishaji wa KYC unatoa kipengele cha kipekee cha mawasiliano ya ana kwa ana katika mchakato wa kidijitali. Pili, kutokuwepo kwa ada za kuanzisha mkopo kunavutia wakopaji. Tatu, ushirikiano wake na Access Bank unatoa fursa ya upanuzi wa huduma za kibenki hapo baadaye. Mipango ya ukuaji wa Sava, ingawa haijathibitishwa kikamilifu, inajumuisha kukusanya ufadhili wa Series A na uwezekano wa kuzindua zana za usimamizi wa matumizi kwa SME nchini Tanzania. Ushirikiano na Access Bank Tanzania na waendeshaji wa mitandao ya simu ni muhimu kwa usambazaji na ujumuishaji wa huduma.
Kuhusu uzoefu wa wateja, programu ya Sava kwenye Google Play Store ina ukadiriaji wa wastani wa nyota 4.1 kutoka kwa zaidi ya ukadiriaji 1,000, ikionyesha kuridhika kwa kiasi kikubwa. Sifa za kawaida kutoka kwa watumiaji ni pamoja na kasi ya idhini ya mkopo na kutokuwepo kwa urasimu wa karatasi. Hata hivyo, kuna malalamiko yanayojirudia kuhusu kiwango cha juu cha APR na adhabu ngumu za kusukuma mbele mkopo. Huduma kwa wateja inapatikana kupitia njia nyingi, ikiwemo gumzo ndani ya programu, barua pepe, na simu, huku mawakala wakitoa mawasiliano ya moja kwa moja. Kuna hadithi za mafanikio, ingawa hazijathibitishwa, kama vile madereva wa teksi mijini wakitumia mikopo ya haraka kurekebisha magari yao na kuongeza mapato ya kila siku.
Ushauri kwa Wakopaji Watakaojiunga na Sava
Kama mtaalamu wa fedha, ninapenda kutoa ushauri muhimu kwa wale wanaofikiria kukopa kutoka Sava au mtoa huduma mwingine yeyote wa mikopo ya kidijitali nchini Tanzania. Ni muhimu kufanya maamuzi ya kifedha kwa tahadhari na uelewa kamili.
- Elewa Masharti Yote: Kabla ya kukopa, soma na uelewe kwa makini masharti yote ya mkopo, ikiwa ni pamoja na kiwango cha riba, ada za kuchelewa kulipa, na muda halisi wa ulipaji. Kumbuka kwamba riba tambarare ya 1.5% hadi 2.5% kwa siku 30 inatafsiriwa kuwa APR ya juu zaidi kwa mwaka.
- Tathmini Uwezo Wako wa Kulipa: Hakikisha una uwezo wa kulipa mkopo kwa wakati bila kukosa. Kopa tu kiasi unachoweza kurejesha kwa urahisi. Kuchelewa kulipa kunaweza kusababisha adhabu za ziada na kuathiri historia yako ya mikopo.
- Tumia Fursa ya Mawakala wa Sava: Kwa wale walio Dar es Salaam, tumia mtandao wa mawakala wa Sava kwa uthibitishaji na kupata ufafanuzi wa maswali yoyote. Hii inaweza kutoa uhakika zaidi kuliko kutegemea mifumo ya kidijitali pekee.
- Jenga Historia Nzuri ya Ulipaji: Ulipaji wa mikopo kwa wakati ni muhimu sana. Hii sio tu inakuepusha na ada za ziada bali pia inajenga rekodi nzuri ya mikopo, ambayo inaweza kukuwezesha kupata mikopo mikubwa zaidi katika siku zijazo.
- Linganisha na Washindani: Usikimbilie kukopa kutoka sehemu moja tu. Kagua na linganisha masharti ya mikopo kutoka kwa washindani wengine wa Sava nchini Tanzania ili kupata ofa bora inayokidhi mahitaji yako.
- Kuwa Mwangalifu na "Kusukuma Mbele" (Rollover): Ingawa chaguo hili linaweza kuonekana kuwa suluhisho la haraka wakati unakabiliwa na ugumu wa kulipa, kumbuka kuwa huja na ada za ziada. Mara nyingi, chaguo hili hufanya mkopo kuwa ghali zaidi kwa muda mrefu.
- Soma Sera ya Faragha: Hakikisha unaelewa jinsi Sava inavyokusanya, kuhifadhi, na kutumia data zako za kibinafsi na za kifedha, hasa kwa kuwa wanasema wana sera inayofanana na GDPR.
Kwa kufuata ushauri huu, wakopaji wanaweza kutumia huduma za Sava kwa ufanisi huku wakipunguza hatari za kifedha na kuhakikisha wanabaki katika hali nzuri ya kiuchumi.
